انقراض گیاه سرخدار و تولید کم تاکسول

پاکلی تاکسل (نام شیمیایی) یا تاکسول( نام دارو) یک داروی یا ماده ضدسرطان است که باعث عدم دپلیمریزه شدن میکروتوبول ها (از تقسیم سلول های سرطانی در فاز M/G2 جلوگیری می کند) می شود و به عنوان داروی ضد میتوزی شناخته می شود.تاکسول یک ترکیب (متابولیت ثانویه آلکالوئیدی) دی ترپنی با ساختاری پیچیده می باشد. این ماده در حال حاضر به عنوان مهم ترین ترکیب طبیعی ضدسرطان با مکانیسمی متفاوت از سایر داروهای مشابه در این زمینه، در سراسر دنیا برای درمان انواع سرطان ها از جمله سرطان پوست، ریه، مجاری ادرار، مری، غدد لنفاوی و... به طور مؤثر مورد استفاده قرار می گیرد. در حال حاضر تلاش های فروانی برای سنتز کامل و نیمه سنتز تاکسول و همچنین استخراج آن در کشت های سلولی صورت می گیرد که هر کدام از این روش ها مشکلات خاصی را به دنبال دارد.این ماده یکی از مهمترین متابولیت های ثانویه می باشد که نقش مهمی در درمان انواع سرطان ها داردو اما تاکسول یک داروی سرطانی است که با رشد سلول های سرطانی در آنها تداخل ایجاد کرده و باعث کاهش رشد سلول های سرطانی و انتشار آنها در بدن می شود. تاکسول برای درمان سرطان پستان، سرطان ریه و سرطان تخمدان استفاده می شود. این دارو به عنوان یک عامل ضد میکروتوبولی در برابر سارکومای کاپوزیس وابسته به ایدز نیز به کار می رود.

منبع طبیعی تاکسول ها گونه های جنس سرخدار است.این ترکیب اولین بار در سال 1971 از پوست درخت Taxus breuifolia سرخدار بومی نواحی شمال غربی اقیانوس آرام، جداسازی و استخراج شد.از نظر تنوع زیستی و حفظ ذخایر ژنتیکی و بوم شناسی یکی از گونه های منحصر به فرد و مهم منطقه هیرکانی و باقی مانده از دوران سوم زمین شناسی، گیاه سرخدار است که متاسفانه در خطر انقراض قرار دارد. از چوب این درختان ارزشمند و مقاوم در ساخت صنایع دستی و هم چنین تولید دخانیات و به ویژه قلیان سازی به وفور استفاده می شود، این مساله باعث شده تا روند انقراض سرخدار تسریع شود. امروزه تلاش های زیادی در راستای حفاظت و تکثیر درخت سرخدار انجام می گیرد تا بتوان به صورت مصنوعی به تکثیر این گیاه پرداخت.سرخدار درختی سوزنی برگ با پوست فلس دار هست. بلندی و ارتفاع درخت از 9 تا 30 متر متغیر است و تا قطر 3 متر می رسد. پوست تنه این درخت به سرخی می زند که همین موضوع می تواند دلیلی باشد برای نامگذاری آن. رشد این درختان بسیار کند می باشد که این موضوع تلاش بیشتری را در راستای حفاظت از این گونه ی ارزشمند می طلبد. درخت سرخدار نیازی به نور زیاد ندارد و درختی سایه دوست است و به آب زیادی هم نیاز ندارد.همچنین فعالان محیط زیست و طبیعت دوستان در تلاشند تا با آموزش های لازم، آگاهی افراد بومی را در مورد حفاظت از این گونه ی ارزشمند و کهنسال بالا ببرند و با بهبود صنعت گردشگری در منطقه نیازهای اقتصادی قاچاقچیان چوب (بسیاری از آن ها به علت فقر شدید دست به این کار می زنند) را رفع کنند تا به این روش بتوانند جنگل های سرخدار را نجات بخشند.

تاکسول این ماده ارزشمند طی یک مسیر پیچیده تولید می شود و به دلیل تولید کم و در خطر انقراض بودن گونه سرخدار، افزایش تولید تاکسول از مهم ترین مطالعات پژوهشی به حساب می آید در طی تحقیقی توسط محققان در ایران، نمونه های گیاهی تحت تیمار با متیل جاسمونات قرار گرفتند و به مدت 48 ساعت در فیتوترون نگه داری شدند. 48 ساعت پس از اعمال متیل جاسمونات، بیان ژن bapt با روش PCR Time Real و اندازه گیری میزان تاکسول تولیدی با HPLC صورت گرفت و اطلاعات حاصله مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج بیانگر این بود با این عمل میزان بیشتری تاکسول تولید می شود. با توجه به اهمیت تاکسول در صنایع داروسازی، افزایش تولید تاکسول با اعمال تیمارهای مختلف متیل جاسمونات حائز اهمیت می باشد.