بازنگری تاکسونومی گیاهان آبزی

گیاهان آبزی گیاهانی هستند که با زندگی در محیط های آبی (آب شور یا آب شیرین) سازگار شده اند. آنها همچنین به عنوان هیدروفیت یا ماکروفیت شناخته می شوند تا آنها را از جلبک ها و سایر میکروفیت ها متمایز کنند. ماکروفیت گیاهی است که در آب یا در نزدیکی آن رشد می کند و یا نوظهور، غوطه ور یا شناور است. در دریاچه ها و رودخانه ها، ماکروفیت ها پوششی برای ماهی ها، بستری برای بی مهرگان آبزی فراهم می کنند، اکسیژن تولید می کنند و به عنوان غذا برای برخی از ماهی ها و حیات وحش عمل می کنند. گیاهان آبزی برای زندگی غوطه ور در آب یا در سطح آب به سازگاری های خاصی نیاز دارند. رایج ترین سازگاری، وجود سلول های بافت آئرنشیم است، گیاهان آبزی فقط در آب یا خاکی که اغلب از آب اشباع شده است می توانند رشد کنند. بنابراین آنها جزء مشترک تالاب ها هستند. یکی از بزرگترین گیاهان آبزی در جهان نیلوفر آبی آمازون است. یکی از کوچکترین آنها گیاه اردک کوچک است. بسیاری از آبزیان کوچک از گیاهانی مانند علف اردک برای خانه یا محافظت در برابر شکارچیان استفاده می کنند. برخی دیگر از نمونه های آشنای گیاهان آبزی عبارتند از: قلب شناور، نیلوفر آبی و سنبل آبی.

کشور ایران با مساحت 65/1 میلیون کیلومتر مربع در جنوب غربی آسیا واقع شده است. براساس تنوع اقلیمی و ساختار ژئوبوتانیکی، ایران بیشترین تنوع را دارد و با حدود 7864 گونه گیاهی آوندی، دومین کشور غنی پس از ترکیه در جنوب غربی آسیا است. گیاهان آوندی آبزی با تعداد 23 تیره، حدود یک درصد از فلور ایران را تشکیل می دهند.

عامل اصلی کنترل کننده توزیع گیاهان آبزی در دسترس بودن آب است. با این حال، عوامل دیگری نیز ممکن است توزیع آنها را کنترل کنند، از جمله در دسترس بودن مواد مغذی، اختلال ناشی از امواج، چرا، و شوری. برخی از گیاهان آبزی می توانند در آب شور، شور و شور رشد کنند. اخیرا جهت تهیه فلور آبزی ایران و بررسی پوشش گیاهی آن در طرح ملی مؤسسه جنگل ها و مراتع کشور (تهران، ایران)، تعداد 20 تیره گیاهی آبزی توسط نگارندگان مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از 238 نقطه محل رویشی گیاهان آبزی طی سال های 99-1387 از رودخانه ها، تالاب ها و سایر اکوسیستم های آبی ایران انجام شد. در سال های اخیر و طی انجام بررسی حاضر، تعداد 14 گونه از ایران توسط نگارندگان و همکاران، ثبت و معرفی شدند. کلیدهای شناسایی جدید برای همه آرایه های آبزی ایران به همراه توصیف گونه ها براساس مطالعات ریخت شناسی و استفاده از سیستم رده بندی APGIV ارایه شد. در نهایت، تعداد 33 جنس، 66 گونه، یک زیرگونه، دو واریته و دو دورگ متعلق به تعداد 20 تیره از سه گروه گیاهان شناور، گیاهان غوطه ور و گیاهان باتلاقی از ایران توصیف شده است.

نگاهی به گیاهان آبزی ایران پس از 12 سال ( 2020-2008 ) بررسی های میدانی، به دلیل حضور انحصاری و محدود برخی از گونه های آبزی در تالاب های خاص بسته به وجود آب برای بقا، نشان داد که این گیاهان در خطر انقراض بالا هستند از سوی دیگر، مشاهدات میدانی نشان داد که اکوسیستم های این گونه ها نسبت به تغییرات کمی و کیفی بسیار حساس هستند.

آب و هوای نامناسب و فعالیت های انسانی همراه با تأثیرات آن به اشکال مختلف صنعتی، عمرانی و فعالیت های کشاورزی، تغییر منابع آبی، چرای دام و همچنین توسعه مناظر مصنوعی از دلایل اصلی کاهش تدریجی غنای گونه ای است. گونه های آبزی اکوسیستم های شکننده ای دارند که برای زنده ماندن نیاز به مدیریت قوی دارند.