تست‌ های آزمایشگاهی در سالمندان

به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، تردید هایی در مورد مناسب بودن بازه هموگلوبین و دیگر نتایج هماتولوژی که برای افراد جوان استفاده می شود در بیماران سالمند وجود دارد. هموگلوبین با افزایش سن، به ویژه در مردان در مقایسه با زنان، کاهش می یابد. این امر احتمالاً از برخی وضعیت های مرتبط به سن مانند کاهش شمار پروژنیتورهای هماتوپوئتیک، حساسیت کمتر این پروژنیتورها به فاکتورهای رشد و کاهش شدت ترشح اریتروپوئتین ناشی می شود که می تواند باعث شود مقادیر مرجع هموگلوبین در نتایج آزمایشگاهی افراد سالخورده نسبت به افراد جوان تر، پایین تر باشد.

مارکر های سرطان در سالمندان
شایع ترین انواع سرطان در مردان سرطان پروستات، ریه و برونش، کولون و رکتوم و پانکراس است. سرطان هایی که اغلب در زنان مشاهده می شود عبارتند از سرطان پستان، ریه و برونش، کولون و رکتوم و پانکراس. برخی شاخص های بیوشیمیایی نشان دهنده وجود تومور به نام مارکرهای سرطان وجود دارند که به تشخیص، افتراق و تعیین ریسک سرطان کمک می کنند، اگرچه این مارکرها برای تشخیص تومور ایده آل نیستند، اما می توان از آنها برای پایش درمان و تعیین پیش آگهی استفاده کرد.

آنتی ژن کارسینوامبریونیک (CEA) یک گلیکوپروتئین با وزن مولکولی بالا است که به ابرخانواده مولکول های ایمونوگلوبولین تعلق دارد. CEA در سرم قابل تشخیص است و از آن برای تشخیص سرطان کولورکتال، سرطان پانکراس، کارسینوم معده و پستان استفاده می شود. این آزمایش ها برای سرطان کولورکتال در 80-60% موارد، به میزان کمتر برای سرطان پانکراس در 80-50% موارد و در 50-25% موارد سرطان معده و سرطان پستان مثبت است. سطح CEA سرم در بسیاری از اختلالات خوش خیم مانند سیروز الکلی، هپاتیت و کولیت اولسراتیو نیز افزایش می یابد. استفاده از CEA به دلیل ناکافی بودن حساسیت آن برای غربالگری در مراحل اولیه سرطان کولورکتال توصیه نمی شود، اما اندازه گیری های متوالی CEA، برای پایش درمان سرطان کولورکتال و بهبود دقت تشخیص عود بیماری استفاده می گردد.

گیرنده استروژن (ER) و گیرنده پروژسترون (PR) شاخص های بسیار مهمی هستند که اعتبار هورمون درمانی را برای بیماران مبتلا به سرطان پستان تعیین می کنند. ER و PR را می توان با استفاده روش (ELISA) و ایمونوهیستوشیمی (IHC) در خون بیمار تشخیص داد.

فاکتور رشد اپیدرمی انسانی 2: (HER2) بیان بیش از حد این مارکر، بیماری تهاجمی تر با پیش آگهی ضعیف را نشان می دهد. این مارکر باید برای انتخاب بیماران مبتلا به سرطان پستان که ممکن است تحت درمان با تراستوزوماب قرار بگیرند، اندازه گیری شود.

آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) توسط غدد پروستات سالم و یا بدخیم تولید می شود، به همین دلیل 67% از مردانی که دارای PSA بالا هستند، سرطان ندارند و 20% از مردان مبتلا به سرطان دارای PSA در محدوده طبیعی هستند، علاوه بر این، مقدار این مارکر سرطانی با افزایش سن یا در هیپرپلازی خوش خیم پروستات، عفونت مجرای ادراری و معاینه انگشتی رکتوم افزایش می یابد، با این وجود PSA به عنوان مارکر اصلی در تشخیص مرحله اولیه سرطان پروستات که هنوز قابل درمان است یا برای پایش عود تومور یا پیشرفت پس از درمان قطعی، مورد استفاده قرار می گیرد. برخی اقدامات برای ارتقاء اختصاصیت این مارکر انجام شده است از قبیل اندازه گیری PSA آزاد،PSAکمپلکس، تراکم PSA و تعریف مقادیر مرجع اختصاصی برای سنین مختلف.

CA-125 تومور مارکر سرطان تخمدان است و رایج ترین مارکر مورد استفاده برای تشخیص این نوع تومور است زیرا حدود 80% بیماران مبتلا به سرطان تخمدان پیشرفته دارای سطوح افزایش یافته CA-125 هستند. متأسفانه این مارکر به دلیل اینکه تنها 60-50% از بیماران مبتلا به سرطان تخمدان در مرحله اولیه، CA-125 بالاتر از حد طبیعی دارند و همچنین اینکه در بیماری هایی مانند سرطان پانکراس، سرطان سینه، سرطان مثانه، سرطان کبد، سرطان ریه، دیورتیکولیت، سیروز، اندومتریوز یا در برخی شرایط فیزیولوژیکی مانند قاعدگی یا بارداری نیز افزایش می یابد، مارکر ایده آلی نیست. به همین دلیل نباید از CA-125 برای غربالگری سرطان تخمدان استفاده شود.

اهمیت تست های آزمایشگاهی در موارد اورژانسی سالمندان
تشخیص آزمایشگاهی شاخه ای از پزشکی است که به طور روزافزونی در حال توسعه است. تحقیقات با هدف تعیین پارامترهای اساسی بیولوژیکی و فیزیکوشیمیایی خون، برای بیمارانی که در وضعیت اورژانسی قرار دارند؛ به عنوان مثال در بیماران سکته مغزی، در نقاط مختلف جهان روز به روز بیشتر می شود.

متداول ترین تست های آزمایشگاهی که در بیمارستان ها هم در بخش های مختلف و هم در اورژانس انجام می شود شامل شمارش خون محیطی، الکترولیت ها، اوره و کراتینین ، گلوکز و آنزیم ها است. ارزیابی سطح تروپونین نیز ارزشمند است. در بیماران مبتلا به سکته مغزی، چنین آزمایش هایی در درجه اول با هدف به دست آوردن یک تصویر کلی از وضعیت بیمار انجام می شود. این تست ها همچنین امکان تعیین وضعیت بیمار و تعیین میزان هوموستازی ارگانیسم را فراهم می آورند و می توانند علت و پاتوژنز بیماری را توضیح دهند. سایر پارامترهای کلیدی در تشخیص سکته مغزی شامل پپتید ناتریورتیک مغز (BNP)، فاکتور فون ویلبراند& (vWF)، TNF-alpha، انولاز اختصاصی نورون (NSE) و لپتین می شود؛ هرچند پارامترهای کلیدی محدود به موارد ذکرشده نیست. یکی از مهم ترین مارکرهای زیستی که اغلب مورد مطالعه قرار گرفته است، پپتید ناتریورتیک مغز (BNP) است BNP یک نوروهورمون پپتیدی است که توسط میوسیت های قلبی تولید می شود. وظیفه اصلی BNP حفظ هوموستاز؛ یعنی فشار و حجم خون در گردش است. این هورمون به دلیل افزایش اتساع دیواره عضله قلب که پیامدی از حجم یا فشار بیش از حد است، ترشح می شود. در مرحله حاد سکته مغزی، ممکن است افزایش سطح BNP پلاسما در بیماران مشاهده شود و غلظت قطعات نهایی آن که از نظـــــــر بیولوژیکی غیرفعال است (NT-proBNP) افزایش یابد. این مطالعه علمی ثابت می کند که غلظت BNP در پلاسما در افراد مبتلا به بیماری عروق مغزی، بدون در نظر گرفتن بیماری قلبی، بالا می رود. پارامتر دیگری که فعالیت آن در طول سکته مغزی افزایش می یابد، فاکتور ویلبراند (vWF) است. ثابت شده است که بین افزایش حاد مارکرهای اندوتلیال در خون و فعال شدن پلاکت و سکته مغزی ایسکمیک رابطه وجود دارد. vWF برای تصمیم گیری در مورد اجرای درمان ضد انعقادی مفید است، به خصوص در بیمارانی که در گروه خطر متوسط سکته مغزی قرار دارند.

یک وضعیت ناگهانی دیگر که می تواند یک وضعیت تهدیدکننده حیات باشد، درد در ناحیه قفسه سینه است. در تشخیص انفارکتوس میوکارد بهتر است غلظت تروپونین قلبی با حساسیت بالا (hs-cTn) در خون آزمایش شود. این آزمایش مطابق با گایدلاین های تشخیص سندرم حاد عروق کرونر است؛ اما آزمایش های دیگر مانند شمارش خون، انعقاد خون، لیپیدوگرام، تعیین پتاسیم، سدیم و منیزیم، کراتینین، اوره و گلوکز را نباید فراموش کرد. تمام پارامترهای مورد بررسی در تصمیم گیری در مورد درمان های بعدی بیمار تأثیر دارد، این پارامترها می توانند وضعیت فعلی بیمار و هموستاز را ارزیابی کنند. تشخیص سریع بیماران مبتلا به درد قفسه سینه نه تنها برای عملکرد مناسب، بلکه برای بیمارستان نیز از دیدگاه اقتصادی مهم است.

نتیجه گیری
تست های آزمایشگاهی خون در مراقبت از بیماران سالمند ضروری است. وظیفه پزشک عمومی این است که بیمار خود راهنمایی کند تا شایع ترین بیماری های این گروه سنی را تشخیص دهد. سطوح WBC، LY،MO و MID باید مورد بررسی قرار گیرند تا لکوسیتوز، لکوپنی و عفونت های مختلف کنار گذاشته شوند. سرطان، آلرژی و کم خونی باید در نظر گرفته شوند. آزمایش ژنتیک ممکن است ضروری باشد. در تفسیر نتایج باید به میزان اختلاف نتایج با مقدار نرمال توجه شود و در صورت بروز هرگونه شک و تردید، تشخیص را گسترده تر ساخت. اندازه گیری گاز خون شریانی در درجه اول در بیماران مبتلا به COPD و بخش مراقبت های ویژه انجام می شود. این تست در تشخیص ساده اسیدوز و هایپرکاپنیا که منجر به پیش آگهی ضعیف بیمار می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. خون وریدی نیز برای آزمایش گازسنجی خون مناسب است. به منظور گسترده تر کردن تشخیص و تشخیص صحیح، لازم است مارکرهای سرطان به ویژه در مورد آن دسته از بیماری هایی که در سالمندان بیشتر رخ می دهند را بررسی کنید. این موارد شامل مارکرهایی است که سرطان پستان، ریه و برونش، پروستات، کولون و رکتوم و همچنین پانکراس را مشخص می کنند، همچنین مارکر هایی وجود دارند که نه تنها در سرطان بلکه در سایر بیماری های خوش خیم نیز شناسایی می شوند. لازم به یادآوری است که مارکرهایی هم وجــــود دارند CA-125 که در بیماری های نئوپلاستیک متعددی افزایش می یابند.

مارکرها در پایش روند بیماری نیز نقش دارند. آزمایش خون در بیماران سالمند در موارد اورژانسی و شرایط تهدید کننده حیات ضروری است. انجام این آزمایش ها و تفسیر سریع آنها به شما امکان می دهد اقدامات مناسبی را برای حفظ سلامتی و جان بیماران انجام دهید، علاوه بر این، تشخیص صحیح، هزینه درمان بیمارستانی را نیز کاهش می دهد. رایج ترین پارامترهایی که برای تشخیص اورژانسی مورد آزمایش قرارمی گیرند عبارتند از: گلوکز، مورفولوژی خون محیطی، تروپونین I، اوره، آنزیم ها، الکترولیت ها و کراتینین، به علاوه، از بررسی پپتید ناتریورتیک مغز (BNP)، فاکتور فون ویلبراند(vWF)، TNF-alpha، انولاز اختصاصی نورون (NSE)، لپتین و تروپونین های قلبی با حساسیت بالا (hs-cTn) اطمینان حاصل کنید. تشخیص آزمایشگاهی خون روز به روز مدرن تر می شود. هدف آن نه تنها تشخیص بسیاری از بیماری ها بلکه کمک به درمان های بعدی است.