تشخیص آزمایشگاهی آرتریت روماتوئید
به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب مزمن مفاصل می شود. علائم روماتوئید در افراد مختلف متفاوت است. بنابراین هر کس ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند.
اثرات سیستماتیک بیماری می تواند منجر به آسیب اعضایی همچون ریه و قلب گردد.
حدود ۱% جمعیت آمریکا مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند که شیوع آن در زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان است. گرچه علت آرتریت روماتوئید همچنان نامشخص است اما افزایش شیوع آن در خانواده حاکی از& وجود یک جزء ژنتیک است. عوامل محیطی و هورمونی در دوام تخریب مفاصل نقش دارند.
درمان با دارو های ضد روماتیسمی اغلب موجب بهبود بیماری می شود. تخریب استخوان ممکن است در همان اوایل بیماری رخ دهد و لذا بسیاری از بیماران در همان دو سال اول بیماری علائم رادیوگرافیک تخریب استخوان را نشان می دهند، لذا برای به حداقل رساندن تخریب، درمان باید هرچه زودتر شروع شود. بر اساس طبقه بندی کالج روماتولوژی آمریکا برای احراز تشخیص آرتریت روماتوئید باید حداقل 4 شرط از شروط هفتگانه ذیل وجود داشته باشند:
سفت شدن صبحگاهی اطراف مفاصل که بیش از یک ساعت طول بکشد و حداقل شش هفته استمرار داشته باشد.
تشخیص آرتریت بیش از سه مفصل به طور همزمان توسط پزشک (استمرار بیش از ۶ هفته)
آرتریت proximal interphalangeal،metacarpophalangeal یا مفصل مچ (بیش از 6 هفته)
درگیری سیستماتیک نواحی مفصل (بیش از ۶ هفته)
ندول های روماتوئید
مثبت شدن نتیجه آزمایش سرم فاکتور روماتوئید (RF)
شواهد رادیوگرافیک اروزیون یا استئوپنی دور مفصلی در مفاصل دست یا مچ
آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز& (ESR)
این آزمایش شامل قرار دادن نمونه خون در لوله های مخصوص و بررسی سرعت رسوب شدن گلبول های قرمز خون است. در صورتی که در بدن التهاب وجود داشته باشد، بدن پروتئین هایی را در خون ترشح می کند که باعث می شود گلبول‌های قرمز به شکل توده در‌آیند. در نتیجه سلولهای سنگین تر نسبت به سلولهای معمولی سریع تر رسوب می‌کنند.
فاکتور روماتوئید (RF)
فاکتور‌های روماتوئید، آنتی بادی های موجود در بسیاری از بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند. فاکتور‌های روماتوئید در دهه ۱۹۴۰ کشف و به یک ابزار تشخیصی قابل توجه در زمینه روماتولوژی تبدیل شدند. نزدیک به ۸۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید در خون خود فاکتور های روماتوئید دارند. به طور معمول، غلظت زیاد فاکتور روماتوئید بیماری های وخیمی را به همراه دارد.
آزمایش HLA Typing
آزمایش آنتی بادی علیه هسته (ANA)
این آزمایش برای کمک به تشخیص بیماری های روماتیسمی انجام می گیرد. بیماران یا بیماری‌های خاصی مانند لوپوس، آنتی‌بادی هایی را برای هسته سلول های بدن تشکیل می دهند. این آنتی بادی ها، آنتی‌بادی‌های علیه هسته نام دارند که با قرار دادن سرم فرد بیمار در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده هستند. ماده ای حاوی فلوئورسنت به سرم اضافه می شود تا این ماده به آنتی بادی ها متصل شده و آن‌ها را قابل مشاهده کند.
بیش از ۹۵٪ بیماران مبتلا به لوپوس تست ANA مثبت دارند.
۵۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نتیجه مثبتی برای تست ANA دارند.
پروتئین واکنش سی (C-Reacive protein, CRP)
این آزمایش غلظت پروتئین خاصی که از کبد ترشح می شود را اندازه گیری می‌کند. این پروتئین در طی التهاب های حاد& یا عفونت در سرم خون وجود دارد.
لوپوس اریتماتوس (LE)
آزمایش LE سلول دیگر مثل قبلا رایج نیست. گرچه کشف اولیه آن زمینه را برای آنتی بادی های علیه هسته باز کرد. مشکل این است که فقط ۵۰٪ از افراد مبتلا به لوپوس نتیجه تست LE مثبتی دارند.
آزمایش آنتی بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-CCP)
آزمایش Anti-DNA و Anti-Sm
افراد مبتلا به لوپوس آنتی بادی هایی علیه DNA (دئوکسی ریبونوکلئیک‌اسید) تشکیل می دهند. آزمایشی جهت تشخیص حضور این آنتی بادی ها وجود دارد. این آزمایش وسیله تشخیص مناسبی است چرا که آنتی بادی های ضد DNA در افرادی که لوپوس ندارند یافت نمی شوند. همچنین به دلیل افزایش و یا کاهش این آنتی بادی ها با فعالیت بیماری، این آزمایش برای نظارت بر بیماری مناسب است.
افراد مبتلا به بیماری لوپوس بر علیه ماده ی دیگری در هسته سلول‌ها به نام Smith نیز آنتی بادی تشکیل می‌دهند (Anti-Sm). آنتی بادی های Sm نیز فقط در بیماران مبتلا به لوپوس یافت می شود. این آزمایش در نظارت بیماری خاصیت ویژه‌ای ندارد.
اثرات سیستماتیک بیماری می تواند منجر به آسیب اعضایی همچون ریه و قلب گردد.
حدود ۱% جمعیت آمریکا مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند که شیوع آن در زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان است. گرچه علت آرتریت روماتوئید همچنان نامشخص است اما افزایش شیوع آن در خانواده حاکی از& وجود یک جزء ژنتیک است. عوامل محیطی و هورمونی در دوام تخریب مفاصل نقش دارند.
درمان با دارو های ضد روماتیسمی اغلب موجب بهبود بیماری می شود. تخریب استخوان ممکن است در همان اوایل بیماری رخ دهد و لذا بسیاری از بیماران در همان دو سال اول بیماری علائم رادیوگرافیک تخریب استخوان را نشان می دهند، لذا برای به حداقل رساندن تخریب، درمان باید هرچه زودتر شروع شود. بر اساس طبقه بندی کالج روماتولوژی آمریکا برای احراز تشخیص آرتریت روماتوئید باید حداقل 4 شرط از شروط هفتگانه ذیل وجود داشته باشند:
سفت شدن صبحگاهی اطراف مفاصل که بیش از یک ساعت طول بکشد و حداقل شش هفته استمرار داشته باشد.
تشخیص آرتریت بیش از سه مفصل به طور همزمان توسط پزشک (استمرار بیش از ۶ هفته)
آرتریت proximal interphalangeal،metacarpophalangeal یا مفصل مچ (بیش از 6 هفته)
درگیری سیستماتیک نواحی مفصل (بیش از ۶ هفته)
ندول های روماتوئید
مثبت شدن نتیجه آزمایش سرم فاکتور روماتوئید (RF)
شواهد رادیوگرافیک اروزیون یا استئوپنی دور مفصلی در مفاصل دست یا مچ
این معیار ها حساسیت (۹۱%) و ویژگی (۸۹%) خوبی در تشخیص افتراقی مبتلایان به آرتریت روماتوئید از گروه کنترل دارند، اما برای طبقه بندی بیمارانی که به تازگی دچار پلی‌آرتریت التهابی شده‌اند و علائم و نشانه های بیماری در آن‌ها ضعیف است چندان مستحکم نیستند.
این آزمایش شامل قرار دادن نمونه خون در لوله های مخصوص و بررسی سرعت رسوب شدن گلبول های قرمز خون است. در صورتی که در بدن التهاب وجود داشته باشد، بدن پروتئین هایی را در خون ترشح می کند که باعث می شود گلبول‌های قرمز به شکل توده در‌آیند. در نتیجه سلولهای سنگین تر نسبت به سلولهای معمولی سریع تر رسوب می‌کنند.
در افراد بالغ سالم، سرعت تا ۲۰ میلی‌متر در ساعت طبیعی است (۰-۱۵ میلی‌متر بر ساعت برای آقایان و ۰-۲۰ میلی متر بر ساعت در خانم‌ها). التهاب به طور قابل توجهی سرعت رسوب را افزایش می دهد. از آنجا که التهاب می تواند نشانه بیماری های دیگری به جز آرتریت نیز باشد، این آزمایش به تنهایی، غیر اختصاصی است.
فاکتور‌های روماتوئید، آنتی بادی های موجود در بسیاری از بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند. فاکتور‌های روماتوئید در دهه ۱۹۴۰ کشف و به یک ابزار تشخیصی قابل توجه در زمینه روماتولوژی تبدیل شدند. نزدیک به ۸۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید در خون خود فاکتور های روماتوئید دارند. به طور معمول، غلظت زیاد فاکتور روماتوئید بیماری های وخیمی را به همراه دارد.
فاکتور روماتوئید ممکن است ماه ها طول بکشد تا در خون ظاهر شود. اگر آزمایش زودتر از زمان خود انجام شود ممکن است نتایج منفی باشد& در نتیجه باید آزمایش مجدد در تاریخ بعدی بررسی شود. در مواردی که بیماران علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید را دارند ولی آزمایش فاکتور روماتوئید آن‌ها منفی است، پزشکان بر تقلید بیماری های دیگر از آرتریت روماتوئید شک می کنند. همچنین ممکن است فاکتو ر‌های روماتوئید در پاسخ به سایر بیماری های التهابی یا بیماری های عفونی نیز رخ دهند، اگرچه در این مواقع غلظت این فاکتور ها کمتر از غلظت موجود در آرتریت روماتوئید است.
ممکن است گلبول های سفید خون برای HLA-B27 سنجیده شوند. این آزمایش در مراکز درمانی که پیوند انجام می گیرد، رایج است. همچنین HLA-B27 یک نشانگر ژنتیکی است که با انواع خاصی از آرتریت‌ها به طور عمده اسپوندیلیت آنکیلوزانو سندروم نشانگان رایتر همراه است.
این آزمایش برای کمک به تشخیص بیماری های روماتیسمی انجام می گیرد. بیماران یا بیماری‌های خاصی مانند لوپوس، آنتی‌بادی هایی را برای هسته سلول های بدن تشکیل می دهند. این آنتی بادی ها، آنتی‌بادی‌های علیه هسته نام دارند که با قرار دادن سرم فرد بیمار در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده هستند. ماده ای حاوی فلوئورسنت به سرم اضافه می شود تا این ماده به آنتی بادی ها متصل شده و آن‌ها را قابل مشاهده کند.
بیش از ۹۵٪ بیماران مبتلا به لوپوس تست ANA مثبت دارند.
۵۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نتیجه مثبتی برای تست ANA دارند.
همچنین افرادی که مبتلا به بیماری های دیگری هستند نیز می‌توانند نتیجه مثبتی داشته باشند. برای تشخیص قطعی، معیار‌های دیگری نیز باید در نظر گرفته شود.
این آزمایش غلظت پروتئین خاصی که از کبد ترشح می شود را اندازه گیری می‌کند. این پروتئین در طی التهاب های حاد& یا عفونت در سرم خون وجود دارد.
& CRP به عنوان یک آزمایش خون غیر‌اختصاصی در نظر گرفته می شود. مقادیر بالای این پروتئین نشان دهنده التهاب حاد در بدن است. در بیماری های التهابی روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس، پزشکان از آزمایش CRP برای نظارت به اثر‌بخشی درمان و فعالیت بیماری استفاده می کنند.
آزمایش LE سلول دیگر مثل قبلا رایج نیست. گرچه کشف اولیه آن زمینه را برای آنتی بادی های علیه هسته باز کرد. مشکل این است که فقط ۵۰٪ از افراد مبتلا به لوپوس نتیجه تست LE مثبتی دارند.
آزمایش آنتی بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-CCP)
این آزمایش جزو آزمایش های خونی جدید است که برای تایید تشخیص آرتریت روماتوئید استفاده می شود. اگر آنتی بادی در سطح بالایی در بدن وجود داشته باشد، احتمال آسیب شدید مفصلی نیز بیشتر می شود.
افراد مبتلا به لوپوس آنتی بادی هایی علیه DNA (دئوکسی ریبونوکلئیک‌اسید) تشکیل می دهند. آزمایشی جهت تشخیص حضور این آنتی بادی ها وجود دارد. این آزمایش وسیله تشخیص مناسبی است چرا که آنتی بادی های ضد DNA در افرادی که لوپوس ندارند یافت نمی شوند. همچنین به دلیل افزایش و یا کاهش این آنتی بادی ها با فعالیت بیماری، این آزمایش برای نظارت بر بیماری مناسب است.
افراد مبتلا به بیماری لوپوس بر علیه ماده ی دیگری در هسته سلول‌ها به نام Smith نیز آنتی بادی تشکیل می‌دهند (Anti-Sm). آنتی بادی های Sm نیز فقط در بیماران مبتلا به لوپوس یافت می شود. این آزمایش در نظارت بیماری خاصیت ویژه‌ای ندارد.
