تشخیص عفونت های ادراری با آزمایش PH ادرار

به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، آزمایش pH ادرار سطح اسید در ادرار را اندازه گیری می کند. برخی از انواع سنگ های کلیه بیشتر در ادرار قلیایی ایجاد می شوند و برخی دیگر بیشتر در ادرار اسیدی ایجاد می شوند. نظارت بر pH ادرار ممکن است برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه مفید باشد.

ادرار انسان شامل مواد زائدی است که کلیه ها از خون جدا می کنند. بیشتر حجم ادرار را آب تشکیل می دهد و علاوه بر آن، نمک و سایر مواد زائد نیز در آن وجود دارند. مقدار مواد موجود در ادرار می تواند بر میزان اسیدی بودن آن تاثیر بگذارد. برای پاسخ به سوال" PH طبیعی ادرار چقدر است؟" می توان گفت PH& & شاخصی است که به کمک آن می توان میزان اسیدی بودن هر مایعی را اندازه گیری کرد. عدد PH می تواند از صفر تا ۱۴ باشد که هرچه به صفر نزدیک باشد به معنای اسیدی بودن و هرچه به ۱۴ نزدیک باشد به معنای قلیایی بودن است.

می توان گفت PH طبیعی یا نرمال ادرار برای اغلب انسان ها بین ۶ تا ۷.۵ است، اما اگر در محدوده ۴.۵ تا ۸ نیز باشد دلیلی برای نگرانی نیست. به طور کلی می توان گفت که بهترین PH ادرار در محدوده PH خنثی & یا ۷ قرار می گیرد.

بالا بودن میزان PH ادرار می تواند به دلایل زیر باشد:

کلیه ها اسید را به خوبی دفع نمی کنند (اسیدوز توبولار کلیه)
نارسایی کلیه
پمپاژ معده (مکش معده برای خارج کردن مایعات از معده)
عفونت مجاری ادراری
استفراغ

پایین بودن pH ادرار نیز ممکن است به دلایل زیر باشد:

کتواسیدوز دیابتی (نوعی عارضه که در اثر کمبود شدید انسولین ایجاد می شود و مقدار زیادی کتون آزاد می کند)
اسهال
اسید زیاد در مایعات بدن
گرسنگی و افت قند خون

علت تغییر pH ادرار چیست؟

یکی از عواملی که بر تنظیم PH ادرار تاثیر زیادی دارد، غذایی است که شما مصرف می کنید. پزشک معمولا قبل از تفسیر نتیجه آزمایش pH ادرار از شما در مورد غذاهایی که در چند روز گذشته خورده اید سوال می کند.

برای مثال: غذا هایی که حاوی پروتئین حیوانی و غلات باشند، باعث اسیدی شدن ادرار شما می شود. در حالی که رژیم غذایی حاوی میوه ها و سبزیجات قلیایی باعث قلیایی شدن ادرار شما می شود. اما در صورتی که نتایج آزمایش شما خارج از محدوده نرمال باشد، می تواند نشانه بعضی بیماری ها باشد. غذا هایی که باعث اسیدی شدن ادرار شما می شوند می تواند شامل موارد زیر باشد:

حبوبات
گوشت و لبنیات
نوشابه گازدار
تخم مرغ

غذاهایی که باعث قلیایی شدن ادرار شما می شوند عبارتند از:

آجیل
میوه
سبزیجات

آزمایش pH ادرار چگونه انجام می شود؟

پزشک از شما می خواهد که ظرف نمونه را با حدود ۶۰ میلی لیتر از ادرار خود پر کنید. ممکن است پزشک چند نمونه ادرار ۲۴ ساعته بخواهد که در این حالت شما چندین بار در طول روز ادرار خود را جمع آوری می کنید. نمونه ادرار شما از چند جهت مورد بررسی قرار می گیرد:

بررسی ظاهری: در این مرحله رنگ ادرار، وجود خون در ادرار و کف آلود بودن آن مورد بررسی قرار می گیرد.

بررسی میزان اسیدی بودن: در این مرحله، کاغذی به نام «کاغذ تورنسل» در نمونه ادرار شما قرار داده می شود و با توجه به تغییر رنگ آن، میزان اسیدی یا قلیایی بودن ادرار شما مشخص می شود. البته مواد دیگری مانند گلوکز، گلبول های سفید، بیلی روبین یا پروتئین ممکن است باعث تغییر رنگ کاذب شوند.

بررسی میکروسکوپی: یک تکنسین آزمایشگاه مقدار کمی ادرار را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا ذراتی مانند گلبول های قرمز، کریستال ها یا گلبول های سفید را در ادرار بررسی کند.

تفسیر آزمایش ادرار:

رنگ نمونه ادراری

دامنه تغییرات رنگ ادرار مختلف و گسترده است که عمدتاً وابسته به غلظتش است. رنگ ادرار از اجزای اصلی آنالیز ادرار است و با توجه به شرایط مختلف بدن تغییر می کند. رنگ طبیعی با توجه به غلظت نمونه، رژیم غذایی، میزان مایع بدن و رنگ دانه های موجود در ادرار می تواند از زرد کم رنگ تا زرد کهربایی تیره متغیر باشد. رنگ های ادرار معنای خاص خود را دارند؛ مثلاً رنگ قرمز (در هماچوری یا پورفیرینوری) می تواند به دلیل وجود خون در آن باشد. ویتامین B اضافی در ادرار نیز رنگ ادرار را نارنجی (بیلیروبینوری) نشان می دهد. رنگ زرد تیره ادرار نیز ناشی از تعریق زیاد و از دست دادن مایع در بدن است. بعضی از بیماری ها مانند دیابت و مصرف برخی مواد مصنوعی هم می تواند رنگ ادرار را تغییر دهد.

به طور طبیعی رنگ ادرار در محدوده زرد کم رنگ تا پررنگ می باشد که این رنگ در شرایط متفاوت تغییر می کند. برای مثال غلظت ادرار، میزان مایع موجود در بدن، رنگدانه های موجود در ادرار، رژیم غذایی و همچنین بعضی بیماری ها همانند دیابت و عفونت ادراری در تغییر رنگ ادرار می تواند تاثیر گذار باشد که در این موارد به رنگ های بی رنگ، کم رنگ یا & زرد (yellow) & بدلیل تعریق زیاد و از دست دادن مایع. کهربایی، صورتی کم رنگ به دلیل مصرف لبو یا چغندر، قرمز (red) به علت وجود خون در ادرار باشد. نارنجی به دلیل وجود ویتامین B اضافی در ادرار مصرف برخی از داروها نظیر ریفامپین. رنگ نارنجی تیره تا قهوه ای& نیز ممکن است نشانه بیماری های کبدی مثل زردی و یا رابدومیولیز باشد. قهوه ای: نشان دهنده ی کم شدن شدید آب بدن است.

ظاهر ادرار

ادرار طبیعی معمولاً شفاف است اما به سبب رسوب فسفات ها یا اوراتها، ممکن است کدر یا نیمه کدر شوند. وجود گلبول های سفید و قرمز سبب کدر و باکتری ها، ادرار را کدر یا نیمه کدر می کنند.

ادرار از نظرشفافیت شامل موارد زیر می باشد:

تمیز (clear)کدر (hazy)توربید کم و یا حالتی که مه آلود باشد و ابری & (cloudy)مات& (opaque)در اثر مصرف بعضی غذا های حاوی چربی زیاد، وجود عفونت، چرک، باکتری موجود در ادرار، وجود گلبول سفید یا قرمز خون در ادرار، وجود اسپرم، قارچ، موکوس و موارد دیگر& شفافیت ادرار تغییر می کند. گاهی اوقات نیز فرد بدون دلیل بیماری خاص دارای ادرار غیرشفاف می باشد.

بو

از اجزای دیگر تفسیر آزمایش بوی ادرار است که بوی طبیعی به دلیل وجود اسید وولاتل است و بوی شبیه به فندق دارد اما بعضی بیماری ها و برخی مواد غذایی این بو را تغییر می دهند. در حالت غیرطبیعی، بوی قوی و شیرین و گاهی میوه ای ناشی از بیماران دیابتی است. بوی بسیار بد و زننده در ادرار ناشی از عفونت مجاری ادراری و وجود چرک در ادرار است.

بعضی از افراد که بوی ادرار آنها شباهت زیادی به مدفوع دارد که اینگونه افراد دچار فیستول روده به مثانه شده اند. اگر بوی ادرار مانند بوی چای شیرین باشد این افراد جزء بیماران فنیل کتون اوری هستند. نارسایی کبدی نیز مسبب تغییر بوی ادرار می باشد.

نیتریت

برخی باکتری های موجود در ادرار که موجب تبدیل نیترات‏ ها به نیتریت می شوند باعث مثبت شدن آزمایش نیتریت خواهد شد. در بیماران مشکوک به عفونت مجاری ادراری بررسی نیتریت صورت می گیرد.

در صورتی که باکتری های موجود در ادرار نتوانند نیترات تولید کنند نتایج منفی می شود. مانند مخمرها، مایکوباکتریوم توبرکولوزیس، نایسریا گنوره، باکتری‏های گرم مثبت، همچنین افزایش مقدار اسید اسکوربیک و یا ناکافی بودن ادرار در مثانه موجب منفی شدن نتایج می شود.