حساسیت و ویژگی در آزمایش های پزشکی

به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، در زمینه مراقبت های سلامت و تحقیقات پزشکی، از اصطلاحات حساسیت (Sensitivity) و ویژگی (Specificity) در رابطه با اطمینان به نتایج و فایده ی انجام آزمایش برای بیماری ها، استفاده می شود.
درک مفهوم حساسیت و ویژگی
هر آزمایشی برای تشخیص بیماری قابل استفاده نیست. متاسفانه خدمات بهداشتی درمانی مدرن نیز نمی توانند هزینه های مربوط به آزمایش نامحدود را حمایت کنند. خدمات بهداشتی درمانی باید مناسب ترین آزمایش را برای فرد با توجه به عوامل خطر ساز خاص در مورد او انجام دهند. انتخاب یک آزمایش نادرست ممکن است بی فایده، اتلاف وقت و هزینه باشد و یا حتی ممکن است منجر به یک آزمایش مثبت کاذب شود که نشان دهنده وجود بیماری باشد که در واقع وجود ندارد. بیایید چگونگی اثر گذاری این ویژگی های آزمایش ها بر آزمایش انتخاب شده و تفسیر نتایج به دست آمده را بررسی کنیم.
هنگامی که تحقیقات پزشکی، آزمایش جدیدی را ایجاد می کنند، دانشمندان سعی می کنند تاثیر آزمایش آنها در شناسایی صحیح بیماری را درک کنند. برخی از آزمایش ها ممکن است در افرادی که بیماری آنها شدید است، بیماری را تشخیص ندهند. در برخی موارد دیگر هم ممکن است یک بیماری را که فرد ندارد در آزمایش او تشخیص داده شود.
متخصصان درمانی نقاط قوت و ضعف آزمایش ها را در نظر می گیرند. آنها سعی می کنند از هر انتخابی که منجر به درمان اشتباه شود، اجتناب کنند. به عنوان مثال، در تشخیص فردی با بیماری سرطان، نه تنها داشتن تصویری که بر داشتن بیماری دلالت می کند، مهم است بلکه یک نمونه بافتی برای شناسایی ویژگی های تومور نیز به انتخاب نوع شیمی درمانی مناسب کمک می کند. متکی شدن تنها به یک آزمایش، که حتی ممکن است در شناسایی حضور سرطان دقیق نباشد، نامناسب است و این موجب شروع کردن درمانی می شود که ممکن است واقعا نیازی به آن نباشد.
در شرایطی که یک آزمایش نتایج گویایی نداشته باشد، ممکن است از آزمایش های متعددی برای افزایش اطمینان از تشخیص بیماری استفاده شود. دو معیار سودمند نقاط قوت تشخیص بیماری، حساسیت و ویژگی است. این عبارت ها به چه معنا هستند؟
حساسیت نشان می دهد که یک آزمایش در چه شرایطی یک نوع بیماری را که واقعا در فرد بیمار وجود دارد، تشخیص می دهد. یک آزمایش با حساسیت کم را می توان در یافتن نتیجه مثبت بسیار محتاط دانست، این یعنی در صورت عدم تشخیص بیماری در فرد بیمار، خطا خواهد کرد. وقتی حساسیت یک آزمون زیاد باشد، احتمال نتایج منفی کاذب کم است. در آزمایش با حساسیت بالا، اعلام نتیجه مثبت، واقعاً مثبت است.
ویژگی به توانایی یک آزمایش برای رد وجود یک نوع بیماری در کسی که آن بیماری را ندارد، اشاره می کند. به عبارت دیگر، در یک آزمایش با ویژگی بالا، نتیجه منفی واقعاً منفی است. می توان گفت که آزمایشی با ویژگی پایین، بیش از حد مشتاق به یافتن نتایج مثبت است. حتی در صورت عدم وجود بیماری، ممکن است تعداد زیادی نتایج مثبت کاذب ارائه دهد. این می تواند به آزمایشی شود که می گوید یک فرد سالم مبتلا به بیماری است، حتی اگر این بیماری در واقع وجود نداشته باشد. هر چه ویژگی یک آزمایش بالا تر باشد، به دفعات کمتری نتایج نادرستی را پیدا می کند.
ممکن است اجتناب از منفی کاذب و مثبت کاذب منطقی به نظر برسد. اگر در آزمایش حضور بیماری تشخیص داده نشود، ممکن است درمان به تاخیر بیافتد و آسیب جدی در فرد به وجود آورد. اگر به شخصی که بیماری ندارد گفته شود که مبتلا به بیماری است از نظر روحی و فیزیکی می تواند به شدت تحت تاثیر قرار گیرد. بهترین نتیجه زمانی ارائه می شود که یک آزمایش هم حسایت بالا و هم ویژگی بالایی داشته باشد.