روز ملی ناتوانی ذهنی

به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، ناتوانی ذهنی (ID) که زمانی عقب ماندگی ذهنی نامیده می شد، با هوش یا توانایی ذهنی کمتر از حد متوسط و فقدان مهارت های لازم برای زندگی روزمره مشخص می شود. افراد دارای ناتوانی ذهنی می توانند مهارت های جدیدی را بیاموزند و یاد می گیرند، اما آنها را آهسته تر یاد می گیرند. درجات مختلفی از ناتوانی ذهنی، از خفیف تا عمیق وجود دارد. اصطلاح "عقب ماندگی ذهنی" دیگر استفاده نمی شود، زیرا توهین آمیز است و لحن منفی دارد.
ضریب هوشی (ضریب هوشی) با تست هوش اندازه گیری می شود. میانگین ضریب هوشی 100 است و اکثریت افراد بین 85 تا 115 امتیاز دارند. اگر فردی دارای ضریب هوشی کمتر از 70 تا 75 باشد، معلول ذهنی محسوب می شود.
تصور می شود که ناتوانی ذهنی حدود 1 درصد از جمعیت را تحت تأثیر قرار می دهد. از میان افراد مبتلا، 85 درصد دارای ناتوانی ذهنی خفیف هستند. این بدان معناست که آنها برای یادگیری اطلاعات یا مهارت های جدید کمی کندتر از حد متوسط هستند.
نشانه های کم توانی ذهنی در کودکان چیست؟
& علائم مختلفی از ناتوانی ذهنی در کودکان وجود دارد. علائم ممکن است در دوران شیرخوارگی ظاهر شوند یا ممکن است تا زمانی که کودک به سن مدرسه نرسد قابل توجه نباشد. اغلب به شدت ناتوانی بستگی دارد. برخی از شایع ترین علائم ناتوانی ذهنی عبارتند از:
غلت زدن، نشستن، خزیدن یا دیر راه رفتن
& دیر صحبت کردن یا مشکل در صحبت کردن
& تسلط کم بر چیزهایی مانند لباس پوشیدن و غذا دادن به خود
& مشکل در به خاطر سپردن چیزها ناتوانی در ارتباط دادن اعمال با پیامدها
مشکلات رفتاری مانند عصبانیت های انفجاری
& مشکل در حل مسئله یا تفکر منطقی
& در کودکان مبتلا به ناتوانی ذهنی شدید یا عمیق، ممکن است مشکلات سلامتی دیگری نیز وجود داشته باشد. این مشکلات ممکن است شامل تشنج، اختلالات خلقی (اضطراب، اوتیسم و...)، اختلال در مهارت های حرکتی، مشکلات بینایی یا مشکلات شنوایی باشد.
شایع ترین علل ناتوانی ذهنی عبارتند از:
شرایط ژنتیکی این موارد شامل مواردی مانند سندرم داون و سندرم X شکننده است.
مشکلات دوران بارداری مواردی که می توانند در رشد مغز جنین اختلال ایجاد کنند عبارتند از مصرف الکل یا مواد مخدر، سوء تغذیه، برخی عفونت ها یا پره اکلامپسی.
مشکلات حین زایمان، اگر نوزاد در هنگام زایمان از اکسیژن محروم شود یا بسیار نارس به دنیا بیاید، ممکن است ناتوانی ذهنی ایجاد شود.
بیماری یا جراحت. عفونت هایی مانند مننژیت، سیاه سرفه یا سرخک می توانند منجر به ناتوانی ذهنی شوند. آسیب شدید به سر، سوء تغذیه شدید، عفونت در مغز، قرار گرفتن در معرض مواد سمی مانند سرب و بی توجهی شدید نیز می تواند باعث آن شود.
آیا می توان از ناتوانی ذهنی پیشگیری کرد؟
& برخی از علل ناتوانی ذهنی قابل پیشگیری هستند. شایع ترین آنها سندرم الکل جنینی است. زنان باردار نباید الکل مصرف کنند. دریافت مراقبت های مناسب دوران بارداری، مصرف ویتامین های دوران بارداری و واکسینه شدن در برابر برخی بیماری های عفونی نیز می تواند خطر تولد فرزند شما با ناتوانی های ذهنی را کاهش دهد.

ناتوانی ذهنی چگونه تشخیص داده می شود؟
ممکن است به دلایل مختلف به ناتوانی ذهنی مشکوک شود. اگر نوزادی دارای ناهنجاری های فیزیکی باشد که نشان دهنده یک اختلال ژنتیکی یا متابولیک باشد، ممکن است آزمایش های مختلفی برای تایید تشخیص انجام شود. این ها شامل آزمایش خون، آزمایش ادرار، آزمایش تصویربرداری برای بررسی مشکلات ساختاری در مغز، یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای جستجوی شواهد تشنج است.
سه چیز در تشخیص ناتوانی ذهنی نقش دارد: مصاحبه با والدین، مشاهده کودک، و آزمایش هوش و رفتارهای انطباقی. اگر کودکی هم در ضریب هوشی و هم در رفتارهای انطباقی دچار نقص باشد، معلول ذهنی محسوب می شود. اگر فقط یکی یا دیگری وجود داشته باشد، کودک معلول ذهنی محسوب نمی شود. پس از تشخیص ناتوانی ذهنی، تیمی از متخصصان، نقاط قوت و ضعف خاص کودک را ارزیابی خواهند کرد. این به آنها کمک می کند تا تعیین کنند که کودک برای موفقیت در خانه، مدرسه و جامعه به چه میزان و چه نوع حمایتی نیاز دارد.

ناتوانی ذهنی بر اساس شدت آن و توانایی های فرد در زمینه اجتماعی و عملی به چهار گروه زیر تقسیم می شود:

• ناتوانی ذهنی خفیف. (mild) این افراد معمولا مهارت های اجتماعی و ارتباطی را به اندازه کافی کسب می کنند و در بزرگسالی می توانند مهارت های اجتماعی و شغلی کافی به دست آورند تا حداقل خودکفایی را داشته باشند.
• ناتوانی ذهنی متوسط. (moderate) افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی متوسط به گفتگوهای ساده می پردازند و با حمایت و نظارت دیگران می توانند شغل های کوچکی به دست بگیرند و خود را سرگرم کنند.
• ناتوانی ذهنی شدید. (severe) افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی شدید زبان را به خوبی یاد نمی گیرند و در مهارت های خودگردانی مشکل دارند. افراد این گروه معمولا به نظارت بسیار زیاد نیاز دارند اما می توانند کارهای بسیار ساده را یاد بگیرند.
• ناتوانی & ذهنی عمیق. (profound) اکثر این افراد یک نشانه نورولوژیک شناخته شده دارند که علت اصلی ناتوانی آنهاست. آنها به بعضی دستورات ساده واکنش نشان می دهند ولی هیچ گونه توانایی کلامی ندارند یا توانایی کلامی آنها بسیار اندک است. آنها معمولا در سازمان های مخصوص به صورت شبانه روزی و دائمی، نگهداری می شوند.