سوالات حقوقی و اخلاقی در ژن درمانی

به گزارش واحد ژنتیک پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، درمان های پیشرفته جدید می توانند بیماری های مزمن را بهبود بخشند. به گفته جسیکا آلمکویست، استاد حقوق بین الملل و حقوق بشر، که در زمینه ژن درمانی تحقیق می کند، پیشرفت پزشکی این سوال را مطرح می کند که چگونه باید از حقوق محافظت شود.

با درمان های پیشرفته، پزشکان می توانند از بیماری های جدی پیشگیری کنند. ابزار ویرایش ژن CRISPR، که عموماً به عنوان "قیچی ژنتیکی" شناخته می شود، که در حال حاضر مجاز نیست، به عنوان مثال، غیرفعال کردن، جایگزینی یا اصلاح عناصر در کد ژنتیکی را ممکن می کند.

دو روش برای استفاده از CRISPR وجود دارد، یا بر روی سلول های سوماتیک یا روی سلول های زایا (سلول های تولید مثل). قانون به طور کلی بین مداخلات ژنتیکی انجام شده بر روی سلول های بدنی برای درمان بیماری ها که به عنوان ژن درمانی جسمانی شناخته می شود و مداخلات ژنتیکی انجام شده بر روی سلول های زایا تمایز قائل می شود. تحقیق در مورد ویرایش ژنی گامت ها به ویژه بحث برانگیز است، زیرا زمانی که از نظر بالینی استفاده می شود، بر ساختار ژنتیکی فرزندان و نسل های آینده تأثیر می گذارد.

علاوه بر این، در حال حاضر، استفاده از قیچی ژنتیکی بی خطر نیست. هنگامی که مارپیچ DNA را برش می دهید، خطر ایجاد تغییرات در مکان های دیگری غیر از مکان مورد نظر شما وجود دارد زیرا قیچی اثرات ناخواسته ای ایجاد می کند. همچنین این خطر وجود دارد که این نوع ابزار بتواند برای همه اهدافی مانند "تقویت" ویژگی های انسانی مانند هوش یا ظاهر فرزندان آینده استفاده شود. بنابراین، استفاده از قیچی ژنتیکی CRISPR بر روی گامت های انسانی مجاز نیست. با این حال این موضوع در حال بحث است.

قوانین مختلف در اتحادیه اروپا

به جای ممنوعیت مطلق استفاده بالینی CRISPR، همانطور که بسیاری از کشورها در جایی که تحقیقات CRISPR در حال انجام است، انجام داده اند، یک جایگزین می تواند یک تعلیق باشد، که اجرای آن را تا زمانی که با قطعیت مشخص شود که روش های بدون خطر وجود دارد به تأخیر می اندازد. جسیکا المکویست از طرفداران اصل احتیاط است. این اصل در عمل به چه معناست؟ یکی از نمونه های احتیاط این است که اجازه مداخلات ژنتیکی روی گامت ها در محیط های بالینی داده نشود. با این حال، ژن درمانی انجام شده بر روی سلول های سوماتیک مجاز است. با توجه به چارچوب مقررات اتحادیه اروپا برای محصولات دارویی درمان پیشرفته، آنها ابتدا باید توسط آژانس دارویی اروپا مجوز بگیرند.

تنها معاهده قانونی الزام آور موجود در حال حاضر، کنوانسیون 1997 شورای اروپا در مورد حقوق بشر و پزشکی زیستی است. این امکان ژن درمانی را فراهم می کند، اما فقط برای اهداف پزشکی. اجازه مداخله بر روی سلول های زایا را نمی دهد. از میان 46 کشور عضو، 29 کشور این کنوانسیون را تصویب کرده اند که متعهد به رعایت آن هستند. این کنوانسیون ایجاد مصنوعی جنین را ممنوع می کند. با این حال، این در سوئد مجاز است، زیرا قانون یکپارچگی ژنتیکی که در سال 2006 تصویب شد، اجازه می دهد در صورتی که اهداکنندگان تخمک و اسپرم رضایت خود را داده باشند، جنین ها برای اهداف تحقیقاتی ایجاد شوند.

ژن درمانی با ملاحظات اخلاقی همراه است

پیشرفت های پزشکی همه چیز را به سرانجام می رساند. این پیچیده است زیرا حقوق و اصول اساسی مختلف در خطر است. سوال این است که آیا و چگونه می خواهیم از این فناوری استفاده کنیم و عواقب آن چه خواهد بود؟ جسیکا آلمکویست معتقد است که حق سلامتی یک حق بشری است، اما چگونه می توان منافع مختلف و سایر حقوق را هنگام تخصیص منابع متعادل کرد؟ بنابراین حتی اگر کسی به این نتیجه برسد که برای مثال، CRISPR کاملاً بدون ریسک است، هیچ کس آسیبی نخواهد دید و بنابراین موضوع ایمنی دیگر نگران کننده نیست، سؤالات اقتصادی و حتی اخلاقی باقی می ماند. آیا این فناوری برای مثال با برابری، عدم تبعیض، حمایت از گروه های آسیب پذیر و تنوع سازگار است؟ CRISPR سوالاتی را در مورد حق سلامت، در مورد یکپارچگی و تنوع ژنتیکی و اینکه چه کسی به این موارد گران قیمت و اخلاقی دسترسی خواهد داشت، مطرح می کند.