کشف فاکتور جدید و تاثیرگذار بر اضافه وزن
به گزارش واحد ژنتیک پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، چه چیزی تعیین می کند که اضافه وزن داشته باشیم؟ جدای از سبک زندگی، استعداد نقش دارد، اما ژن ها نمی توانند به طور کامل تمایل ارثی به تجمع وزن اضافی را توضیح دهند. یک مطالعه جدید نشان می دهد که نوعی قالب بندی کد DNA در یک ژن که با سیری مرتبط است، در خطر کمی افزایش وزن بیش از حد بدن حداقل در زنان نقش دارد. این علامت گذاری اپی ژنتیک در اوایل مرحله جنینی ایجاد می شود. افرادی که اضافه وزن دارند، به ویژه آنهایی که به شدت اضافه وزن دارند، در معرض خطر ابتلا به تعدادی از بیماری های جدی مانند بیماری های قلبی عروقی، دیابت و سرطان هستند. این یک مسئله بهداشتی رو به رشد است. در سراسر جهان، تعداد افراد دارای اضافه وزن در حال افزایش است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، در منطقه اروپا، دو نفر از هر سه بزرگسال (59 درصد) دارای اضافه وزن یا چاق هستند.
اما چه چیزی تعیین می کند که آیا افراد اضافه وزن خواهند داشت؟ استعداد ژنتیکی نقش مهمی در کنار سبک زندگی دارد. شباهت شاخص توده بدنی (BMI) در دوقلوهای همسان بین 40 تا 70 درصد است. حتی دوقلوهای همسان که در خانواده های مختلف بزرگ شده اند، هنوز هم شباهت قابل توجهی را نشان می دهند. دانشمندان چندین گونه ژنتیکی را شناسایی کرده اند که بر وزن بدن افراد تأثیر می گذارند و به همراه آن، خطر ابتلا به چاقی را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. محققان مشکوک شدند که باید عوامل غیر ژنتیکی دیگری وجود داشته باشد که بر تمایل فرد به افزایش وزن اضافی تأثیر می گذارد.
ژن سیری تغییر نمی کند، بلکه شکل می گیرد
محققان به سرپرستی پروفسور پیتر کونن، مدیر بخش غدد درون ریز کودکان، اکنون یکی از این عوامل را در مطالعه اخیر خود شناسایی کرده اند. بر اساس یافته های آنها، اگر تعداد زیادی از گروه های متیل به ژن POMC که مسئول احساس سیری است، چسبیده باشند، خطر اضافه وزن در زنان حدود 44 درصد افزایش می یابد. گروه های متیل واحدهای شیمیایی کوچکی هستند که بدن برای علامت گذاری حروف در کد DNA برای فعال یا غیرفعال کردن ژن ها بدون تغییر توالی حروف در DNA استفاده می کند. به عبارت دیگر، افکت بسیار شبیه برجسته کردن بخشی از متن بدون بازنویسی خود متن است. این نوع قالب بندی DNA به علامت گذاری اپی ژنتیکی معروف است.
تیم محققان برای مطالعه خود، قالب بندی ژن POMC را در بیش از 1100 نفر تجزیه و تحلیل کردند. آنها دریافتند که گروه های متیل بیشتری به ژن سیری در زنان چاق با BMI بالای 35 نسبت به زنان با وزن طبیعی متصل شده اند. افزایش 44 درصدی در خطر چاقی تقریباً با تأثیری است که برای انواع مختلف ژن ها نیز مشاهده شده است. در مقایسه، عوامل اجتماعی و اقتصادی تأثیر بسیار قوی تری دارند. آنها می توانند خطر را بین دو تا سه افزایش دهند. در مورد اینکه چرا اثر متیلاسیون فقط در زنان ظاهر می شود، هنوز مشخص نیست.
چه چیزی بر میزان متیلاسیون ژن سیری تأثیر می گذارد و در نتیجه، خطر اضافه وزن فرد را تحت تأثیر قرار می دهد؟ مطالعات گذشته نشان داد که وجود یا عدم وجود مواد مغذی خاصی که گروه های متیل را تامین می کنند می تواند بر فرآیندهای اپی ژنتیکی تأثیر بگذارد. این مواد مغذی شامل بتائین، متیونین و اسید فولیک هستند که همه آنها معمولاً از طریق رژیم غذایی فرد جذب می شوند. یک روش جدید توسعه یافته شامل سلول های بنیادی انسانی به محققان Charité اجازه داد تا در آزمایشگاه نحوه تعیین الگوی متیلاسیون در طول رشد جنینی و چگونگی تأثیر مواد مغذی بر آن را شبیه سازی کنند. حداقل از نظر تئوری، زنانی که به دلیل متیلاسیون ژن POMC در معرض خطر چاقی هستند، می توانند داروهایی برای کمک به کاهش وزن دریافت کنند، همانطور که مطالعات اولیه بر روی چهار زن به شدت چاق و یک مرد با این نوع دقیق قالب بندی ژن سیری نشان می دهد. به این افراد داروی خاصی داده شد که احساس گرسنگی را مهار می کند و قبلاً برای درمان بیماران چاق دارای جهش ژن POMC تأیید شده است. طی سه ماه پس از شروع درمان، هر پنج بیمار گرسنگی کمتری را تجربه کردند. آنها به طور متوسط هفت کیلوگرم یا حدود پنج درصد از وزن بدن خود را از دست دادند. برخی از آنها درمان را ادامه دادند و به کاهش وزن ادامه دادند.