کنترل کیفی تست‌ های انعقادی

به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، تست های انعقادی خون به منظور بررسی مسیر های انعقادی و لخته شدن خون انجام می شود. مسیر انعقادی داخلی و خارجی از 30 تا پروتئین (بنام فاکتورهای انعقادی) تشکیل شده است. تقریباً قسمت اعظم این پروتئین ها در کبد ساخته می شود بجز فاکتور VIII که در سلول های اندوتلیال رگ و کمی هم در پلاکت ساخته می شود.فاکتورهای انعقادی X,IX,VII,II و پروتئین S,C وابسته به ویتامین K هستند.
& زمانی که بیمار با خونریزی به پزشک مراجعه می کند چندین تست غربالگری جهت تشخیص و طبقه بندی این اختلالات مورداستفاده قرار می گیرد که معروف ترین این تست ها تست PT و PTT است. در آزمون PT مسیر انعقاد خارجی و مشترک (فاکتورهای 1، 2، 5، 7،10) را کنترل می کنیم؛ البته از آزمون PT برای مانیتورینگ داروهای ضدانعقاد خوراکی مثل وارفارین یا کمادین نیز استفاده می شود. آزمون PTT مسیر انعقاد داخلی را چک می کند؛ البته برای مانیتورینگ مصرف هپارین نیز از آزمون PTT استفاده می شود. تست PT و PTT و سایر تست های انعقادی را می توان با روش دستگاهی نیز انجام داد که برای این کار از دستگاه کوآگولومتر استفاده می شود، ولی چون روش دستی هنوز مورد تأئید WHO می باشد و جواب کوآگولومترها همیشه درست نیست و بعضاً جعلی نیز هست از این روش نیز یاد می کنیم.
مکانیسم دستگاه های آنالایزر انعقاد خون
آنالایزرهای انعقاد خون کامل برای پایش انعقاد از یکی از چند روش زیر استفاده می کنند؛ ایمپدانس، فتومتری، الکترومغناطیس و روش ایمپدانس مکانیکی که از تغییرات ویسکوزیته خون جهت تعیین زمان تشکیل لخته استفاده می شود. یک پروب ارتعاشی در نمونه قرار داده می شود که بر اساس کشش ویسکوزیته نمونه حرکت می کند. وقتی که تشکیل لخته آغاز می گردد، کشش افزایشی پیدا کرده و باعث تغییر در حرکت پروب می شود که توسط ترانس دیوسرها به تغییرات الکتریکی تبدیل می گردد. یک نمایشگر دیجیتالی زمان سپری شده از زمان ورود پروب تا تشکیل لخته را نشان می دهد.
ابزارهایی که از روش فتومتریک استفاده می کنند معمولأ از یکی از مکانیسم های زیر بهره می برند:
•Scattered Light Detection for Clotting Assay کدورت حاصل از تشکیل لخته فیبرین اندازه گیری می شود؛ بدین ترتیب که شدت نور متفرق شده به علت لخته اندازه گیری می گردد. طول موج نور معمولاً ۶۶۰ است.
•Transmitted Light Detection for Chromogenic Assayترکیبات رنگی می توانند جذب نوری را تغییر دهند که این تغییرات نور گزارش می شود و زمان تغییرات در جذب نور برحسب دقیقه حساب می شود.
•Transmitted Light Detection for immune Assay واکنش Ag-Ab می تواند سبب تغییر در جذب نور شود. این تغییر در جذب نوری برحسب دقیقه محاسبه می شود.
ابزارهایی که از روش فتومتریک استفاده می کنند تغییر در دانسیته نمونه را تا تعیین شروع لخته پایش می کنند. نمونه در یک کووت قرار داده می شود و یک اشعه نور که توسط Collimator فوکوس شده است از میان نمونه تا فتودتکتور عبور داده می شود. هنگامی که لخته تشکیل می شود، فتودتکتور افزایش دانسیته نوری را با اندازه گیری کاهش Transmittance تعیین کرده و سیگنال ها شروع پروسه تشکیل لخته را مشخص می کنند.
کنترل کیفی عمومی:
نتایج کنترل کیفی می بایست هر روز توسط افراد ورزیده از جهت بررسی Shift نتایج کنترل یا اعداد خارج از محدوده کنترل بررسی شود. نگهداری تمامی محلول ها و وسایل می بایست طبق توصیه سازندگان دستگاه صورت گیرد.
همچنین نتایج کنترل کیفی می بایست حداقل ماهی یک بار بازنگری شوند تا نتایج از نظر تغییرات بلند مدت نیز بررسی گردند. آزمایشگاه می بایست در برنامه های کنترل کیفی که توسط سازمان های معتبر تدارک دیده می شود، مستمراً شرکت جوید. همچنین می بایست شماره سریال تمامی معرف ها و مواد مصرفی نیز در محل مطمئنی ثبت گردد.
انجام آزمایش PT؛ اصول آزمایش PT، قانون CLSI
ترومبوپلاستین یون کلسیم در حرارت 37 درجه با پلاسمای سیتراته و فاقد پلاکت مخلوط می شوند. PT مدت زمانی است که طول می کشد تا لخته ی قابل رؤیت فیبرین در این مخلوط ایجاد گردد.
معرف های PT؛ ترومبوپلاستین (Tissue thromboplastin)
عامل بافتی جز ترکیب غشاء سلول است که بر روی بیشتر سلول های بدن وجود دارد و به عنوان گیرنده برای فاکتور هفت عمل می کند. سه منبع عمده تهیه این عامل استفاده از مغز، شش و جفت می باشد. منبعی که در آزمایشگاه بیشتر استفاده می شود عصاره استونی خشک شده مغز خرگوش است، که غالباً با کلرورکلسیم آمیخته شده و به صورت لیوفیلیزه موجود است. این ترکیب با توجه به دستور کارخانه سازنده با مقدار مشخص آب آمیخته شده و به صورت هموژن درمی آید.
چون عامل بافتی از منابع گوناگون تهیه می شود و این منابع نسبت به کمبود عوامل مسیر آزمون PT حساسیت یکسان ندارند، پیگیری درمان با مواد ضدانعقاد خوراکی مثل وارفارین که نیاز به چک مداوم PT دارند، دچار مشکل می شود (ممکن است آزمایشگاه از منابع گوناگون بافتی در روزهای مختلف استفاده کند(، لذا سازمان بهداشت جهانی برای نا وابسته کردن آزمون PT به منبـــــع فراهم آوری عامل واحد INR (International Normalized Ratio) را پیشنهاد نموده است.
درجه حرارت PT
حرارت مناسب برای آزمایش PT طبق نظریه NCCLS،37±1 ºc& و طبق ســـــــــایر مراجع (Dacie) 37±0/5ºc می باشد. این امر در دستگاه های آنالایزر انعقاد توسط سیستم حرارتی خشک ایجاد می شود ولی در روش دستی با بن ماری سیرکولیشن دار معرف PT باید حدود 10 دقیقه قبل از انجام آزمایش در دمای 37 درجه قرار گیرد ولی هیچ گاه نباید پلاسما را بیشتر از 10 دقیقه در& 37 درجه گذاشت.
مراحل انجام PT
یک حجم از پلاسمای بیمار که قبلاً به ۳۷ درجه سانتی گراد رسیده است را با دو حجم از ترومبوپلاستین-کلسیم (۳۷ درجه) در حضور کنترل با هم مخلوط می کنیم و زمان سنج را به کار می اندازیم. زمان طبیعی ۱۴/۵-۱۱ ثانیه است.
نقطه پایان تست PT
پایان آزمایش با وسایل چشمی یا الکترومکانیک تعیین می شود. در روش دستی تعیین PT باید به صورت دوتایی انجام و میانگین دو تست به عنوان نتیجه نهایی گزارش شود. در صورت استفاده از دستگاه های خودکار مطمئن می توان تنها با یک بار آزمایش نتیجه را گزارش کرد.