تفسیر تست های پروستات

به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی علوم آزمایشگاهی ایران، غده پروستات پایین تر از مثانه در قسمت ابتدایی پیشابراه قرار دارد. پیشابراه مجرایی است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت می کند. این غده در زیر مثانه و در محل خروج ادرار و نیز در جلوی راست روده قرار دارد. پروستات طبیعی در معاینه قوام نرم دارد و فاقد توده است. این غده که اعمال مختلفی انجام می دهد از دو قسمت تشکیل شده که توسط یک لایه بافتی پوشیده شده اند. یکی از کارهای پروستات کمک به کنترل ادرار، با وارد کردن فشار به قسمت ابتدایی پیشابراه است. همچنین پروستات، مایعی ترشح می کند که اسپرم ها (سلول های جنسی مردان) را فعال نگه می دارد این مایع ماهیت قلیایی داشته و نیز مواد مغذی دارد که برای فعال باقی ماندن اسپرم ها لازم است و پیشابراه را مرطوب و لغزنده می کند.
مشکلات رایج مرتبط با پروستات را می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
1.& & & تورم یا التهاب پروستات:& بیشتر در مردان جوان زیر ۵۰ سال که از نظر جنسی فعال هستند دیده می شود و علت آن وجود باکتری هایی است که هنگام مقاربت از راه مجاری ادرار وارد غده پروستات می شوند و آن را ملتهب می کنند. بیمار با شکایت درد کمر و درد در ناحیه تناسلی و زیر بیضه ها به پزشک مراجعه می کند.
2.& & & بزرگی خوش خیم پروستات:& آنچه باعث افزایش حجم پروستات می شود، هورمون تستوسترون مردانه است. این عارضه بیشتر در مردان بالای ۵۰ سال رخ می دهد ولی این افزایش حجم به صورت خوش خیم است. بزرگی پروستات در بیماران با دو نشانه ی واضح انسداد مجاری ادراری و تحریک پذیر شدن غده پروستات همراه است؛ به همین دلیل دفع ادرار به صورت قطره ای و کم می باشد.
3.& & & سرطان پروستات:& سرطان پروستات یکی از شایع ترین انواع سرطان در مردان است. برخلاف التهاب پروستات یا بزرگی پروستات، سرطان کاملا بی سر و صدا و بی علامت است و فقط با معاینه انگشتی از سوی پزشک و آزمایش های تخصصی به نام& PSA و& Free PSA می توان به وجود بیماری پی برد. بنابراین افراد در معرض خطر، یعنی مردان بالای ۵۰ سال به خصوص کسانی که سابقه ی خانوادگی سرطان پروستات را داشته اند، لازم است هر شش ماه تا یک سال یکبار این آزمایش را انجام دهند.
علائم سرطان پروستات:
سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه آن علائم و نشانه های خاصی نداشته باشد.
سرطان پروستات پیشرفته دارای نشانه های زیر است:
•& & & اشکال در دفع ادرار
•& & & کاهش فشار خروجی جریان ادرار
•& & & وجود خون در مایع منی (Semen)
•& & & ناراحتی در ناحیه لگن
•& & & درد استخوان
•& & & اختلال در نعوظ
ریسک فاکتور ها (عوامل خطرساز):
•& & & سن:& خطر ابتلا به سرطان پروستات با افزایش سن بیشتر می شود.
•& & & نژاد:& به دلایل نامشخص، در مردان سیاه پوست خطر ابتلا به سرطان پروستات نسبت به مردان نژاد های دیگر بیشتر است. هم چنین در مردان سیاه پوست، احتمال اینکه سرطان پروستات تهاجمی یا پیشرفته شود نیز بیشتر است.
•& & & سابقه ی خانوادگی: اگر در خانواده ای افراد مبتلا به سرطان پروستات باشند، شانس ابتلا به سرطان پروستات برای دیگر اعضای آن خانواده افزایش می یابد. همچنین اگر سابقه ی خانوادگی سرطان سینه وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در آن خانواده نیز بالا می رود.
•& & & چاقی: درمان در افراد چاق به علت داشتن توده های چربی بیشتر، مشکل تر است و این مسئله زمینه را برای پیشرفت بیماری فراهم می کند.
پیشگیری
درصورت رعایت موارد زیر، می توان خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش داد:
•& & & غربالگری توسط آزمایش های PSA و Free PSA به صورت دوره ای برای افراد بالای ۴۰ سال و افراد مشکوک زیر ۴۰ سال
•& & & مصرف رژیم غذایی سالم حاوی میوه و سبزیجات
•& & & انتخاب غذاهای غنی از ویتامین ها و مواد معدنی جهت حفظ میزان لازم از ویتامین ها در بدن
•& & & انجام منظم ورزش، برخی شواهد دال بر این است در مردانی که ورزش نمی کنند سطح PSA نسبت به مردانی که ورزش می کنند بالاتر است. به طبع خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان ورزشکار کمتر است.
•& & & حفظ وزن در محدوده طبیعی
غربالگری و تشخیص های آزمایشگاهی
جهت غربالگری و کمک به تشخیص سرطان پروستات از دو آزمایش Free PSA& و& PSA استفاده می شود.
آزمایشات تشخیص پروستات
آنتی ژن اختصاصی پروستات ( PSA )
آنتی ژن اختصاصی پروستات نوعی پروتئین است که توسط سلول های غده پروستات (هر دو سلول های سالم و سرطانی) تولید می شود. این شاخص بیشتر در مایع منی یافت می شود ولی مقدار کمی از آن در خون وجود دارد.
میزان این آنتی ژن اختصاصی با واحدی به نام نانوگرم در میلی لیتر سنجیده می شود. احتمال سرطان پروستات با افزایش میزان PSA& در خون افزایش می یابد. ولی میزان مشخصی از این شاخص دلیل قطعی بر وجود سرطان پروستات نیست. بعضی از پزشکان میزان ۴ نانوگرام در میلی لیتر یا بالاتر PSA را نیازی برای انجام آزمایشات بیشتر می بینند. ولی بعضی دیگر از پزشکان میزان ۲٫۵ تا ۳ نانوگرم در میلی لیتر را هم هشدار دهنده می دانند.
میزان PSA دراکثر مردانی که سرطان پروستات ندارند، زیر ۴ نانوگرم در میلی لیتر است. هنگامی که سرطان پروستات پیشرفت می کند میزان PSA بالا تر از ۴ نانوگرم در میلی لیترمی رود. با این وجود میزان پایین تر از ۴ نانوگرم در میلی لیتر نشانه قطعی مبنی بر عدم وجود سرطان پروستات نیست. شایان ذکر است با انجام بیوپسی درحدود ۱۵ درصد از افرادی که PSA پایین تر از ۴ نانوگرم در میلی لیتر دارند، سرطان پروستات تشخیص داده می شود.
همچنین ۲۵ درصد مردانی که میزان PSA بین ۴ تا ۱۰ نانوگرم در میلی لیتر دارند، دارای سرطان پروستات می باشند. قابل توجه است احتمال وجود سرطان پروستات در افراد دارای میزان PSA بالاتر از ۱۰ نانوگرم در میلی لیتر بالای ۵۰ درصد است. در صورتی که میزان PSA بالا باشد نیاز است که آزمایشات دیگری انجام گیرد تا سرطان پروستات تشخیص داده شود.
تست free PSA
آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA ) به دو شکل متصل به پروتئین های خون و به صورت آزاد در جریان خون وجود دارد. درصد free PSA یا (%fPSA) به نسبت میزان PSA گفته می شود که به صورت آزادانه در جریان خون وجود دارد. درصد PSA آزاد در مردانی که دارای سرطان پروستات هستند نسبت به مردانی که دچار این بیماری نیستند، کم تر است.
در صورتی که میزان PSA در محدوده ۴ تا ۱۰ می باشد، از درصد PSA آزاد کمک گرفته می شود تا مشخص شود که آیا نیازی به بیوپسی پروستات می باشد یا خیر. در صورتی که میزان free PSA پایین باشد احتمال اینکه به سرطان پروستات مبتلا باشید بیشتر است و احتمال نیاز به بیوپسی وجود دارد.
بسیاری از پزشکان پیشنهاد می کنند، افرادی که میزان free PSA آنها ۱۰ درصد یا کمتر می باشد، بیوپسی انجام دهند. همچنین در صورتی که درصد بین ۱۰ تا ۱۵ درصد باشد بهتر است بیوپسی را مدنظر داشته باشند. به این ترتیب با کمک میزان free PSA می توان در موارد مشکوک بیوپسی را انجام داد.